تالاب‌ها یکی از اکوسیستم‌های باارزش در جهان نقش حیاتی بر تنوع اقلیم، حفظ تعادل زیست بومی هر منطقه، پالایش و جذب آلاینده‌ها دارد، اما خشکسالی و کمبود منابع آبی در دهه‌های اخیر آثار مخربی بر تن رنجور و لب‌های تشنه این شریان‌های حیاتی به یادگار گذاشته که می‌طلبد احیا و حفاظت از آن‌ها مورد توجه قرار گیرد.
داستان خشکسالی
در ۵۰ سال گذشته بیش از ۳۵ درصد تالاب‌های طبیعی در دنیا از بین رفته‌اند و عواملی از جمله آلودگی تالاب‌ها، عدم تأمین حقابه و کاهش بارش‌ها این اکوسیستم‌های باارزش را تهدید می‌کنند و هر گونه تلاش برای شناساندن اهمیت تالاب‌ها می‌تواند گام تأثیرگذاری برای تحقق ارائه خدمات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی تالاب‌ها و کارکرد تالاب در زمینه کاهش تغییرات اقلیمی باشد، زیرا تولید فراورده‌های طبیعی مانند چوب، پیت، میوه، گیاهان دارویی، آبزیان، نی، زیستگاه حیات وحش، حفاظت از تنوع زیستی، تأمین غذا، کنترل سیلاب، تعدیل آب و هوا، تغذیه و تخلیه آب‌های زیرزمینی، تنظیم جریان آب، جلوگیری از نفوذ آب شور، جلوگیری از فرسایش خاک، حفظ و نگهداری رسوبات و مواد غذایی و فراهم‌آوری منابع تفرج از مزایای تالاب‌هاست.
اعضای کنوانسیون رامسر
به گفته کارشناسان، در ایران ۱۵۴ تالاب وجود دارد که ۸۴ تالاب بین‌المللی و ۳۴ تالاب هم عضو کنوانسیون رامسر هستند. کنوانسیون رامسر (پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها، حیوانات و گیاهان وابسته به آن‌ها) در سال ۱۹۷۱ به امضا رسید.
براساس آمارها ۲۵ تالاب در ایران در کنوانسیون رامسر ثبت شده‌اند و شامل تالاب‌هامون، پوزک،هامون صابری و هیرمند، خلیج گواتر و هور باهو، جزیره شیدور، تالاب خورخوران، دلتای رود گز و رود حرا، دلتای رود شور و شیرین میناب، تالاب‌های نیریز و کمجان، تالاب پریشان و دشت ارژن، تالاب شادگان، خورالامیه و خور موسی، تالاب چغاخور، تالاب گاوخونی و تالاب‌های پایین‌دست زاینده‌رود، تالاب زریوار، تالاب گمیشان، مجموعه آلاگل و... می‌شود.
مشکل منابع آبی
علی ارواحی، کارشناس مسائل تالاب در مورد وضعیت تالاب‌ها می‌گوید: تالاب‌های ما از چند مسئله رنج می‌برند که مهم‌ترین آن محدودیت منابع آب و عدم تخصیص حقابه‌های آنان است که بیشتر تالاب‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. وی افزود: مشکل بزرگ دیگر ورود مواد آلاینده و ورود زیاد رسوبات به تالاب‌هاست که در انزلی این مشکل را شاهد هستیم، شکل توسعه نامتوازن هم می‌تواند تالاب را دچار مشکل کند مثل هورالعظیم. مسئله دیگر تالاب‌ها ورود گونه‌های مهاجم و غیربومی به تالاب‌هاست که مشکلات زیادی برای این پهنه‌های آبی ایجاد می‌کند.
تالاب‌های ناخوش
در همین ارتباط اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و کارشناس محیط زیست در امور محیط طبیعی نیز در گفت‌وگو با ایمنا ضمن ابراز نگرانی از وضعیت وخیم تالاب‌های ایران ابراز می‌کند: با وجود اهمیتی که تالاب‌ها در محیط زیست دارند، حال تالاب‌های کشور خوب نیست و عواملی از جمله آلودگی تالاب‌ها، عدم تأمین حقابه و کاهش بارش‌ها این اکوسیستم‌های باارزش را تهدید می‌کنند.
تالاب‌هایی که جان گرفتند
اما امسال با وجود بارش‌های بهاری تالاب‌هایی که نفس‌های آخر را می‌کشیدند بار دیگر جان گرفته‌اند و رونقی دوباره پیدا کرده‌اند.
برخی تالاب‌های نزدیک دریا با جزر و مد تغییر وضعیت می‌دهند. این زیستگاه‌های طبیعی پرندگان مهاجر حالا بسیار تماشایی و با پرآب شدنشان به یک محیط گردشگری تبدیل شده‌اند. در ادامه به تالاب‌هایی که امسال احیا شدند، نگاهی می‌اندازیم.
تالاب گروس
تالاب گروس در مهاباد استان آذربایجان غربی واقع است و ۲۴ خرداد پس از ۲۰ سال دوباره احیا شد. این تالاب فصلی ۴ هزار هکتار مساحت دارد و تعداد ۷۵ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی متعلق به ۱۱ خانواده در این تالاب شناسایی شده است.
تالاب گرده‌قیت
تالاب گرده‌قیت شهرستان نقده در استان آذربایجان غربی، اردیبهشت ماه پس از ۲۵ سال آبگیری و احیا شد. این تالاب ۶۰۰ هکتار وسعت دارد. آذربایجان‌غربی دارای ۴۰ تالاب است که از این تعداد، ۱۳ تالاب دائمی و ۲۷ تالاب فصلی بوده و از این تعداد ۶ تالاب از مجموعه تالاب‌های استان عضو کنوانسیون بین‌المللی سایت رامسر هستند.
تالاب هامون
تالاب بین‌المللی هامون در استان سیستان و بلوچستان نیز اردیبهشت ماه آبگیری شد و خوشحالی صیادان و کشاورزان هامون را رقم زد.
این تالاب ۵هزار و ۶۶۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و از سوی یونسکو به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شده است. در طول ۱۵ سال گذشته خشکسالی و اختصاص نیافتن حقابه هیرمند از سوی افغانستان، هامون را به یک کویر بی‌آب تبدیل کرده بود، اهالی به یاد دارند که فقط یک بار و حدود پنج سال پیش نیمه‌آبی به این تالاب در جنوب شرقی ایران بازگشت. پس از پنج سال دوباره جانی، هر چند اندک به هامون بازگشته است.
تالاب آق‌گل
فروردین ماه بخش‌هایی از تالاب زیبای آق‌گل ملایر بزرگ‌ترین تالاب فصلی استان همدان پس از سه سال زنده شد. تالاب آق‌گل یک دریاچه فصلی آب شیرین است.
تالاب جازموریان
اردیبهشت ماه تالاب جازموریان با ۱۰۸ هزار هکتار مساحت به دلیل بارش‌های بهاری فراوان پس از دو سال خشکسالی، جان دوباره گرفته است. این تالاب به عنوان یکی از تالاب‌های فصلی مشترک بین سیستان و بلوچستان و کرمان است.
تالاب چغاخور
این تالاب با مساحتی حدود ۲هزار و ۳۰۰ هکتار به فیروزه غرب کشور یا آینه طبیعت چهارمحال و بختیاری مشهور است و در سال‌های اخیر کم‌آب شده بود و بارش‌های فروردین ماه آن را پرآب و دیدنی کرد.
در ۵۰ سال گذشته بیش از ۳۵ درصد تالاب‌های طبیعی در دنیا از بین رفته‌اند و عواملی از جمله آلودگی تالاب‌ها، عدم تأمین حقابه و کاهش بارش‌ها این اکوسیستم‌های باارزش را تهدید می‌کنند و هر گونه تلاش برای شناساندن اهمیت تالاب‌ها می‌تواند گام تأثیرگذاری برای تحقق ارائه خدمات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی تالاب‌ها و کارکرد تالاب در زمینه کاهش تغییرات اقلیمی باشد، زیرا تولید فراورده‌های طبیعی مانند چوب، پیت، میوه، گیاهان دارویی، آبزیان، نی، زیستگاه حیات وحش، حفاظت از تنوع زیستی، تأمین غذا، کنترل سیلاب، تعدیل آب و هوا، تغذیه و تخلیه آب‌های زیرزمینی، تنظیم جریان آب، جلوگیری از نفوذ آب شور، جلوگیری از فرسایش خاک، حفظ و نگهداری رسوبات و مواد غذایی و فراهم‌آوری منابع تفرج از مزایای تالاب‌هاست.
اعضای کنوانسیون رامسر
به گفته کارشناسان، در ایران ۱۵۴ تالاب وجود دارد که ۸۴ تالاب بین‌المللی و ۳۴ تالاب هم عضو کنوانسیون رامسر هستند. کنوانسیون رامسر (پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها، حیوانات و گیاهان وابسته به آن‌ها) در سال ۱۹۷۱ به امضا رسید.
براساس آمارها ۲۵ تالاب در ایران در کنوانسیون رامسر ثبت شده‌اند و شامل تالاب‌هامون، پوزک،هامون صابری و هیرمند، خلیج گواتر و هور باهو، جزیره شیدور، تالاب خورخوران، دلتای رود گز و رود حرا، دلتای رود شور و شیرین میناب، تالاب‌های نیریز و کمجان، تالاب پریشان و دشت ارژن، تالاب شادگان، خورالامیه و خور موسی، تالاب چغاخور، تالاب گاوخونی و تالاب‌های پایین‌دست زاینده‌رود، تالاب زریوار، تالاب گمیشان، مجموعه آلاگل و... می‌شود.
مشکل منابع آبی
علی ارواحی، کارشناس مسائل تالاب در مورد وضعیت تالاب‌ها می‌گوید: تالاب‌های ما از چند مسئله رنج می‌برند که مهم‌ترین آن محدودیت منابع آب و عدم تخصیص حقابه‌های آنان است که بیشتر تالاب‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. وی افزود: مشکل بزرگ دیگر ورود مواد آلاینده و ورود زیاد رسوبات به تالاب‌هاست که در انزلی این مشکل را شاهد هستیم، شکل توسعه نامتوازن هم می‌تواند تالاب را دچار مشکل کند مثل هورالعظیم. مسئله دیگر تالاب‌ها ورود گونه‌های مهاجم و غیربومی به تالاب‌هاست که مشکلات زیادی برای این پهنه‌های آبی ایجاد می‌کند.
تالاب‌های ناخوش
در همین ارتباط اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و کارشناس محیط زیست در امور محیط طبیعی نیز در گفت‌وگو با ایمنا ضمن ابراز نگرانی از وضعیت وخیم تالاب‌های ایران ابراز می‌کند: با وجود اهمیتی که تالاب‌ها در محیط زیست دارند، حال تالاب‌های کشور خوب نیست و عواملی از جمله آلودگی تالاب‌ها، عدم تأمین حقابه و کاهش بارش‌ها این اکوسیستم‌های باارزش را تهدید می‌کنند.
تالاب‌هایی که جان گرفتند
اما امسال با وجود بارش‌های بهاری تالاب‌هایی که نفس‌های آخر را می‌کشیدند بار دیگر جان گرفته‌اند و رونقی دوباره پیدا کرده‌اند.
برخی تالاب‌های نزدیک دریا با جزر و مد تغییر وضعیت می‌دهند. این زیستگاه‌های طبیعی پرندگان مهاجر حالا بسیار تماشایی و با پرآب شدنشان به یک محیط گردشگری تبدیل شده‌اند. در ادامه به تالاب‌هایی که امسال احیا شدند، نگاهی می‌اندازیم.
تالاب گروس
تالاب گروس در مهاباد استان آذربایجان غربی واقع است و ۲۴ خرداد پس از ۲۰ سال دوباره احیا شد. این تالاب فصلی ۴ هزار هکتار مساحت دارد و تعداد ۷۵ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی متعلق به ۱۱ خانواده در این تالاب شناسایی شده است.
تالاب گرده‌قیت
تالاب گرده‌قیت شهرستان نقده در استان آذربایجان غربی، اردیبهشت ماه پس از ۲۵ سال آبگیری و احیا شد. این تالاب ۶۰۰ هکتار وسعت دارد. آذربایجان‌غربی دارای ۴۰ تالاب است که از این تعداد، ۱۳ تالاب دائمی و ۲۷ تالاب فصلی بوده و از این تعداد ۶ تالاب از مجموعه تالاب‌های استان عضو کنوانسیون بین‌المللی سایت رامسر هستند.
تالاب هامون
تالاب بین‌المللی هامون در استان سیستان و بلوچستان نیز اردیبهشت ماه آبگیری شد و خوشحالی صیادان و کشاورزان هامون را رقم زد.
این تالاب ۵هزار و ۶۶۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و از سوی یونسکو به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شده است. در طول ۱۵ سال گذشته خشکسالی و اختصاص نیافتن حقابه هیرمند از سوی افغانستان، هامون را به یک کویر بی‌آب تبدیل کرده بود، اهالی به یاد دارند که فقط یک بار و حدود پنج سال پیش نیمه‌آبی به این تالاب در جنوب شرقی ایران بازگشت. پس از پنج سال دوباره جانی، هر چند اندک به هامون بازگشته است.
تالاب آق‌گل
فروردین ماه بخش‌هایی از تالاب زیبای آق‌گل ملایر بزرگ‌ترین تالاب فصلی استان همدان پس از سه سال زنده شد. تالاب آق‌گل یک دریاچه فصلی آب شیرین است.
تالاب جازموریان
اردیبهشت ماه تالاب جازموریان با ۱۰۸ هزار هکتار مساحت به دلیل بارش‌های بهاری فراوان پس از دو سال خشکسالی، جان دوباره گرفته است. این تالاب به عنوان یکی از تالاب‌های فصلی مشترک بین سیستان و بلوچستان و کرمان است.
تالاب چغاخور
این تالاب با مساحتی حدود ۲هزار و ۳۰۰ هکتار به فیروزه غرب کشور یا آینه طبیعت چهارمحال و بختیاری مشهور است و در سال‌های اخیر کم‌آب شده بود و بارش‌های فروردین ماه آن را پرآب و دیدنی کرد.
نظر شما